Çalışanlar, emekli maaşını merak ediyor... Çok çalışmak mı çok kazanmak mı lazım? Cevap 3 bin lirada gizli...10 yıl çalışıp, 800 lira kazanabilirsiniz!
İnanması güç ama ülkemizde çok çalışanın ileride emekli maaşının düşme ihtimali var. Özellikle SSK ve Bağ- Kurlular açısından durum böyle iken, memurlar nispeten daha avantajlı. Nedir bu sistem? Anlatıp, çıkış yolunu söyleyelim. Emekli maaşı basit olarak ortalama aylık kazancın aylık bağlama oranıyla çarpılması sonucu bulunuyor. Aylık bağlama oranını gün sayısı belirliyor. Türkiye'de emekli maaşı hesabında 3 ayrı formül uygulanıyor...
1999'a kadar: Aylık bağlama oranı, 25 yıl sigortalılık süresi (9000 gün) için yüzde 76 oldu. 3600 gün için ise yüzde 70 olarak alındı.
2000-2008 arası: Sistem değiştirildi ve 25 yıl için oran yüzde 65'e çekildi.
Ekim 2008 sonrası: Sosyal güvenliğin bir çatı altına toplanması ile 25 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 50'ye indi. İşte film de burada koptu. 1999 öncesi sigortalı olanlar Ekim 2008'den sonra çalıştıkları her dönem için maaşlarında kayıp yaşadı. Özellikle asgari ücretten prim ödenmesi durumunda, çalışanın emekli maaşı yılda 30-40 lira azalıyor. 2008'den sonra 10 yıl çalışan, 300-400 lira daha az maaş alıyor.
ARTIRMAK MÜMKÜN
İleride maaşınızın artması için en önemli unsur, gösterilen kazancınızın belli bir seviyenin üzerinde olması. Buradaki sınır ise yaklaşık 3 bin lira... Eğer brüt ücretiniz yaklaşık 3 bin lira ile tavan ücret 6 bin 961 lira 50 kuruş arasındaysa şanslısınız. Bu miktarlarla kazanç gösterilen bir çalışan için maaş yılda yaklaşık 80 liraya yakın artıyor. Yani 2008'den sonra 10 yıl çalışan birinin maaşı 800 lira fazla oluyor. Yaş beklerken çalışanlar için ayrıca kazancı aynı olmak şartıyla çalışılan gün sayısını 30'dan az gösterme alternatifi de var. Bunun için işverenle anlaşmak gerekiyor.
İtirazım var!
Emeklilik hesabı, sisteme dolaylı zarar veriyor. 'Maaşı düşmesin' diye insanlar günü dolduktan sonra kayıt dışı çalışıyor. Emekli aylığı hesabındaki parametreler çok çalışmayı teşvik edici ve erken emeklilik ile kayıt dışılığı önleyici şekilde değişmeli.
Razı olmayın
Yüksek maaşa rağmen işveren asgari ücretten gösteriyorsa razı olmayın. Anlattığımız sisteme göre emekli maaşınız kuşa dönecek. Üstelik alacağınız tazminatın azlığı da cabası. Bu durum işveren için suç, çalışan için ise haklı fesih sebebidir.
Esnafa ve taşerona 2 büyük müjde
Seçim sonrası milyonlarca insanı ilgilendiren 2 düzenleme hayata geçirilecek. Birisi, sayıları 1 milyonu aşan taşeronların izin, kıdem tazminatı ve maaş gibi haklarını koruyacak yasa. Bakanlar Kurulu'nda imzaya açılan tasarı haksızlıkları önleyecek. Bağ-Kur borçlusu milyonlarca esnafa ise sildirme, taksitlendirme ve kolaylıkla ödeme ile emekli olma imkânı gelecek. Bu sayede hastaneye gidemeyen esnaf, sağlık hizmeti de alacak.
Geliriniz engel
2008'de vefat eden eşimden dul maaşı almaya başladım. Babam 15 yıl önce vefat etti. Ben babamdan da maaş alabilir miyim? Bağ-Kur emeklisiyim. Asuman AYDINER
Öncelikle emekli geliriniz olduğu için yetim maaşı alamazsınız. Olmasaydı da, Yargıtay kararı gereği çift maaş almak için ölümlerin 2003 Ağustos'undan önce olması gerekiyordu.
15 yıl ödeme yapar
02.02.1960 doğum tarihli annem hiç çalışmadı ve sigorta girişi yok. Ev kadınına emeklilik imkanlarından toplu prim yatırarak yararlanabilir mi? Ayla ALP
SGK'ya bir dilekçe ile müracaat ederek isteğe bağlı sigorta başlatabilirsiniz. Bunun için toplu ödeme imkânı yok. En az 5400 gün (15 yıl) ödeyip, 61 yaşında emekli olabilir.
Doğum haklı sebep değil
03.05.2013 tarihinde ilk çocuğumu doğurdum, 23.06.2014'te kısmetse ikinci çocuğumu doğuracağım. Doğum izinlerimi kullanıp sonra ayrılsam tazminat alabilir miyim? F. B
Kendi isteğinizle ayrılırsanız, tazminat alamazsınız. İşsizlik maaşı da verilmez. Doğum nedeniyle işten ayrılmak da haklı fesih değil, istifa sayılıyor. O yüzden bu yolu denemeyin.
Ne zaman emekli olurum?
23.10.1978 doğumluyum. 1994 yılı sigorta başlangıcım. Halen çalışmaktayım. Ne zaman emekli olurum?Serap BİLAL
İşe giriş tarihinizi gün ay olarak vermemişsiniz. Buna göre en az 5675 prim gününe ihtiyacınız var. 20 yıllık sigortalılık süresiyle birlikte 50 yaşınızda emekli olursunuz.
03.06.1974 doğumluyum. 01.08.1995 ilk işe giriş tarihim. Kesintisiz çalışıyorum. Ne zaman emekli olabilirim? Ayrıca 1 çocuğum var. Doğum bu hesapta etkili mi? Ebru SİPAHİOĞLU
20 yıl, 52 yaş ve 5825 prim günü şartlarına tabisiniz. Çalışıyorsanız, yaşınız dolana kadar prim gününüz tamamlanır. Doğum sigortalılıktan sonra olduysa borçlanılıyor ve primi artırıyor. Fakat çalıştığınız için buna ihtiyacınız olmayacak. Boşuna borçlanıp, para ödemeyin.
25.04.1965 doğumluyum. 21.05.1987 tarihinde işe başladım. Hiç boşluğum yok. Ne zaman emekli olabilirim? Harun ALTUN
5375 prim günü ve 50 yaş şartlarına tabisiniz. Çalışmaya devam ederek bu primleri doldurun. Primleriniz tamamsa 25.04.2015 tarihinde emekli olursunuz. Ancak işe başlangıcınız askerden sonra ise 6 aylık askerlik borçlanması yaparak 49 yaş ve 5300 prim gün şartlarından 25.04.2014 tarihinde de emekli olabilirsiniz.
Prim gün sayım 5923. SSK başlangıcım 01.03.1993. Doğum tarihim 01.05.1975. Bu şartlarda ne zaman emekli olabilirim? Rıza TEKE
25 yıl, 54 yaş ve 5675 prim günü şartlarına tabisiniz. Prim gününüz tamamlanmış. 25 yılınız 2018'de, yaş şartınız ise 2029'da dolacak. Emekli olacağınız tarih ise 01.05.2029.
Sorularınızı bekliyoruz
Her cumartesi bu köşede çalışma hayatıyla ilgili sorunlarınızı gündeme getiriyoruz. Sorularınızı bizesorun@sabah.com.tr ve faruk.erdem@sabah.com.tr adresine sine gönderebilirsiniz.